Ağciyər Xəstəlikləri zamanı başlıca astma, bronxit, sinədə su toplanması, nəfəs darlığı, kist, vərəm, soyuqdəymədən meydana gələr.
Ağciyər xəstəliklərindən ən tez görülənləri astma və KOAH'dır (Xroniki Obstrüktif Ağciyər Xəstəliyi). Ağciyər xəstəlikləri olan xəstələr ümumiyyətlə tənəffüs yoluna aid şikayətlərlə həkimə müraciət edərlər.
Ağciyər xəstəlikləri arasında sıx görülən astma; ağciyərdəki nəfəs borularının daralması nəticəsində xəstənin nəfəs alıb verməkdə çətinlik çəkmə vəziyyətidir. Bəzi insanlar toz, tük, asprin kimi şeylərə qarşı allergik quruluşdadır. Həssas olduqları bu maddələrə məruz qalma nəticəsində inkişaf edən astma krizi ağciyər xəstəliklərindən sıx görülən astmanın bəzən ilk tapıntısı olaraq qarşımıza çıxa bilər. İlk edilməsi lazım olan bu təcili vəziyyəti ortadan qaldırmaqdır. Astımda ən sıx görülən şikayətlər;
- Nəfəs darlığı
- 3 həftədən uzun sürən öskürək
- sinədə fit səsi
- sinədə tıxanma hissidir.
Astmada nəfəs darlığı hücumlar halında gəlir və xüsusilə gecələri xəstəni yuxudan oyada bilər. Astma hücumları arasında xəstənin ümumiyyətlə nəfəs darlığı şikayətlənməsi yoxdur. Xəstələrin bir qisimində isə nəfəs darlığı davamlı bir hal ala bilər. Öskürəklə müşayət olunan astma formaları da vardır. Xüsusilə gecələri gələn və xəstəni yuxudan oyandıran öskürək, eforla gələn öskürək şikayətlənmələri olduğunda astma ehtimalı üzərində dayanılmalıdır.
Ağciyər Xəstəlikləri arasında astma sıxlıqla hücumlar şəklində seyr edilir. Hücumlarda ümumiyyətlə tətiyi çəkən bir faktor vardır və çoxu xəstədə bu alergik maddədir. Bunun yanında infeksiyaları astma hücumlarına da çox rast gəlinir. Astma hücumunda havayollarında var olan iltihab artaraq hava yollarını yaxşıca azaldar. Havayollarında bəlğəm çıxaran hüceyrələrin ifrazatı artar və bəlğəm tıxacları meydana gələrək hava yollarını tıxayır. Bunu hava yollarının ətrafında var olan əzələ liflərinin kasılarak var olan daralma daha da artırması izləyir.
Ağciyər xəstəliklərindən astma təməldə genetik bir xəstəlikdir. Yaxın ailə ətrafında astması olan kəslərdə astma inkişaf ehtimalı daha yüksəkdir. Astma, tamamilə sağalmır lakin həkimin xəstə və yaxınları ilə yaxşı bir əməkdaşlıq etməsi xəstəliyin tam nəzarət altına alınmasını təmin edə bilər. Nəzarət altına alınan astma xəstəliyindən qəsd; adamın həftədə iki və ya daha az semptomunun olması, həftədə iki və ya daha az rahatlaşdırıcı dərman istifadə, tənəffüs funksiya test nəticələrinin yaxşı dəyərdə olması (PEF ya da fev), gecə və ya səhər erkən saatlarda oyanmaması və məşqdə, işdə və ya məktəbdə fəaliyyət bağlı məhdudiyyətlərdən olmamasıdır.
Ağciyər Xəstəlikləri içində bir digər sıx görülən xəstəlik da KOAHın. "Xroniki bronxit", "xronik bronxit" kimi adlarla bilinən KOAH, ağciyərlərdəki hava yollarının daralmasına bağlı olaraq nəfəs alıb vermə zamanı hava axınının məhdudlaşdırılması ilə səciyyələnir. Ən əhəmiyyətli xüsusiyyəti, ağciyərlərə girən və çıxan havanı, nəfəs darlığına səbəb olacaq qədər daralmasıdır KOAH'da digər ağciyər xəstəliklərində olduğu kimi tənəffüs yoluna aid şikayətlərlə tapıntı verir. Xəstədə ən tez bu şikayətlər mövcuddur:
- Öskürək
- Bəlğəm çıxarma
- Qan tüpürmə
- Nəfəs darlığı
- Qanın oksigen doymuşluğunda azalma
- Ürək çatmazlığına bağlı, ayaqlarda şişmə
- Sinədə tıxanma
- Xırıltılı tənəffüs
Ağciyər xəstəliklərindən sıx görülən KOAH müalicəsində müvəffəqiyyətli ola bilmək üçün siqaretin buraxılması, tozlu və dumanlı mühitlərdə olmaması və dərmanların nizamlı istifadə etməsi lazımdır. Siqaret buraxıldığı zaman bronx və hava keseciklerindeki zədələnmə şiddəti yavaşlayar. Dərmanlar xəstəliyin inkişaf etməsini dayandırmır lakin nəfəs darlığını azaltmaq üçün istifadə edilirlər. Dərmanlar fərqli cihazlar köməyi ilə istifadə edilərlər. Beləliklə birbaşa olaraq tənəffüs yollarına çatdıqları üçün təsirləri çox qüvvətlidir.
KOAH da daxil olmaqla ağır ağciyər xəstəliklərində xəstələrdə tənəffüs çatmazlığı vəziyyətlərində oksigen müalicəsi tətbiq olunur. Ağır KOAH xəstələri davamlı olaraq gündə ən az 15 saat oksigen istifadə etmək məcburiyyətindədir. Uzun davamlı oksigen müalicəsi üçün "oksigen konsantratörü" adı verilən kiçik şkaf ölçüsündə cihazlar istifadə. Bu cihaz özü otaq havasından oksigen istehsal edir. Xəstələrin ayrıca əlavə bəzi tədbirlər almaları da lazımdır;
- Yüngül məşq edilməlidir. Davamlı oturmaq əzələləri güçsüzleştirerek nəfəs darlığını artırır.
- Soyuq və hava çirkliliyinin çox olduğu saatlarda çölə çıxılmamalıdır.
- Tez-fasilələrlə, az miqdarda yemək vərdişi qazanılmalıdır.
- Yeməklər daha çox sulu qidalardan ibarət olmalıdır. Qatı və ağır yeməklər nəfəs darlığını artırar.
- Həzmsizliyə və qaz şikayətlərini səbəb ola biləcək yeməklərdən uzaq durulmalıdır.
- Bol maye istehlak edilməlidir.
- Kilosu çox olan xəstələrin şikayətləri də o qədər çox artacaq. Çəki nəzarəti təmin edilməlidir.
- Hər il payızda qrip peyvəndi etdirilməlidir. Qrip ilə birlikdə xəstəlik şiddətlənir, şikayətlər ağırlaşır və ümumiyyətlə xəstəxanada yataraq müalicə lazımdır.
Ağciyər xəstəliklərindən bronxlar genişlədən (bronxodilatör) dərmanlar ağciyərlərə gedən hava keçidləri olan bronşlardaki əzələ spazmını aradan götürür.
Yuxarıda yer alan mətn xəbər və məlumat məqsədli hazırlanmış olub, həkimin tətbiq diaqnoz və müalicəsinin yerinə keçməz. Hər hansı bir müalicə müddətinə başlamadan əvvəl mütləq səhiyyə mütəxəssisinin görüş və təsdiqi alınmalıdır
