Ağız və diş sağlamlığı, ümumi sağlamlığımızın çox əhəmiyyətli bir parçasıdır.
Daimi aparılan çürük müalicələri və dişdaşı təmizliyi, meydana gələ biləcək problemlərin erkən diaqnozunu və dişlərin ağızda uzun müddət sağlam qalmasını təmin edəcək.
Pedodonti: Uşaqlarda çürük önləyici izolyasiya plombları (fissür sealant), flor proqramlar, meydana gələ biləcək ortodontik problemlərin erkən diaqnozu və qarşısının alınması.
Uşaqlarda diş fırçalama vərdişinin qazandırılması və qidalanma şəklinin təşkil yanında, nizamlı diş həkimi müayinələrinə gedilməlidir. Aktual flor tətbiqiylə uşağın daimi dişlərini gücləndirə, kiçik və böyük azı dişlərinə tətbiq olunan fissür örtücü deyilən izolyasiya dolgusuyla çürüməyi maneə törədən təbəqə yaratmaq mümkündür. Müvəqqəti olduğu üçün bir çox əhəmiyyət verilməyən süd dişlərinin sağlamlığı çox əhəmiyyətlidir. Süd dişlərindəki çürüklər, həm ağrıya səbəb olmaqda həm də daimi dişlərə zərər verməkdədir. Erkən süd dişi itkisi, uşaqların daimi dişlərinin çapraşık olmasının ən əhəmiyyətli səbəblərindən biridir.
Periodontoloji: Diş əti xəstəliklərinin müalicəsi məqsədi ilə dişdaşlarının təmizlənməsi, cərrahi üsullarla xəstəliyin müalicəsi.
Periodontal xəstəliklər dişəti və dişləri əhatə edən dəstək toxumaları təsir edən iltihabi xəstəliklərdir. Diş əti xəstəliyinin ən əhəmiyyətli səbəbi "bakteriya" dır. Orta hesabla hər gün nizamlı və kafi fırçalama edilməzsə, tüpürcək içində olan kalsium, bakteriya təbəqəsi ilə birləşib sərtləşərək dişlər üzərinə yapışır və dişdaşı (tartar) dediyimiz quruluşa çevrilir. Bakteriyalar tərəfindən istehsal olunan zərərli maddələr dişətlərində iltihaba yol açar. Diş əti xəstəliyinin bu erkən dövrünə "gingivitis" deyilir. Bu dövrdə diş ətləri qırmızıdır, qanamalıdır və həcm olaraq büyümüştür. Bu xəstəlik cədvəlinin ilk siqnallarını fərq edən xəstə dərhal həkimə müraciət etməli, bu mərhələdə ediləcək dişdaşı təmizliy ile diş ətlərinin müalicəsində yüksək müvəffəqiyyət əldə etmək mümkündür. Deyilənlərə laqeyd olunması vəziyyətində xəstəlik inkişaf edər, diş ətindəki iltihab çənə sümüyünə çatar və əriməsinə səbəb olur. Bu vəziyyətdə cərrahi müalicə ehtiyac olar. Diş əti iltihabının səbəb olduğu diş itkinləri, çürüklərin səbəb olduğu diş itkilərindən daha çoxdur. Periodontal problemlərin qarşısının alınmasında ən əhəmiyyətli vəzifə insanın öz üzərinə düşməktədir. Günlük ağız baxım əməliyyatları (diş fırçalama və diş ipi istifadə) dişdaşı meydana gəlməsini ən alt səviyyəyə endirir, ancaq tamamilə qarşısını ala bilmir. Dişlər səhər axşam 2 dəqiqə müddətlə fırçalanmalıdır və nizamlı olaraq diş həkimi tərəfindən nəzarət edilib təmizlənməlidir.
Konservativ Müalicə: Çürük müalicələri, amalgam və estetik plomblar.
Ağızda olan bakteriyalardan ibarət olan bakteriyalar, şəkərli və karbohidratlı yeməklərin ağızda qalan artıqlarından turşu meydana gətirir. Bu turşular dişlərin mineral toxumasını həll edərək dişin minasının pozulmasına və nəticədə da diş çürüyünün başlamasına səbəb olurlar. Konservativ müalicə, çürüklərin erkən dövrdə müalicələrinin aparılması ilə inkişafının dayandırılmasını və ibarət olan diş maddəsi itkinlərinin estetik, funksional və ağız toxumalarına uyğun bir şəkildə müalicə edilməsidir.
Endodontik Müalicə: Kanal müalicələri.
Dişin sərt toxumasının içində, kökün ən ucundan girən qan damarları və sinirlərin (pulpa) olduğu dişə həyat verən kiçik bir otaqcıq vardır. Dişlərin böyüməsini və yaşamasını təmin edən bu quruluş, çürümə baş verən zaman həyəcan vəzifəsi də görməkdədir. Erkən mərhələdə müalicə edilməyən diş çürükləri irəliləyərək pulpaya çatar və burada iltihabı dəyişmələrə səbəb olaraq şiddətli ağrılar yaradır. Daha sonrakı mərhələdə bakteriyaların ifraz etdiyi turşular pulpanı öldürür. Beləliklə ortaya çıxan toksinlər (zəhərlər) kök ucundan sızaraq çənə sümüyünə yayılır. Çənə sümüyündə yaranan iltihab dişin itkisinə, ətraf toxumalarının da zədələnməsinə səbəb olur. Bu mərhələyə gəlmədən əvvəl dişi və ətraf toxumaları qorumaq üçün xəstəlikli pulpa toxumasının alınmasıyla diş qurtarıla bilər. Pulpa toxuması anesteziya altında təmizləndikdən sonra, kanallar genişletilib dezinfeksiya edilir. Bütün bu əməliyyatlardan sonra pulpa otağının içi xüsusi maddələrlə kök ucuna qədər doldurulur. Sanıldığının əksinə bu əməliyyatlar ağrısız reallaşmaqda və müalicə edilən diş uzun illər ağızda qalır.
Cərrahiyyə: Diş çəkilişləri, komplikasyonlu və Retensiya olmuş diş çəkilişləri, kist əməliyyatları, Rezeksiya, və s. cərrahı əməliyyatlar.
Retensiya olmuş 20 yaş dişləri: Bu dişlər ağıl dişləri olaraq da adlandırılar və tam ya da yarım basdırılmış qaldığında iltihablanmağa ya da bir kist səbəb ola bilər. Ya da digər dişləri önə doğru itələyərək dişlərdə çəpləşmələrə yol aça bilər. Uzun müddət heç əlamət verməzkən, birdən şiddətli ağrılara, çənə kitlənməyə ya da yüzdə şişməyə səbəb ola bilər. Bu dişlər nəzarət edilməli və lazımi isə çəkilməlidir. Çəkiliş kiçik bir əməliyyatla həyata keçirilir.
Protez: Kuro və körpü protezləri, total (tam) və skelet (kancalı) protezler, Həssas mühafizəkarlıq protezler.
Protez; olmayan bir orqanı yerinə sünisi qoyma mənası daşıyır. Dişlərin və ətraf toxumaların müxtəlif səbəblərlə maddə itkisinə uğradığı ya da tamamilə itirildiyi hallarda, xəstəyə itən funksiyanı geri qazandırmaq və pozulan estetik görünüşü düzəltmək, protezin məqsədidir.
Olmayan bir diş digər dişlər üçün ciddi bir təhlükədir. Estetiği pozduğu şüphəsizdir, ancaq daha əhəmiyyətlisi, dişin itkisindən qısa bir müddət sonra boşluğu məhdudlaşdıran dişlər təbii olaraq boşluğa doğru əyilər. Ayrıca qarşı çənədəki boşluğa bərabər gələn dişlər üzərindəki təzyiqin aradan qalxması, zamanla onların boşluğa doğru uzanmasına və hətta tökülməsinə səbəb olur. Yalnız qonşu dişlər deyil, digər dişlər də bu mövqedən təsirlənər və çənə oynağı, baş və əzələ ağrıları ortaya çıxa bilər. Qısacası boşluq nə qədər qısa müddətdə bağlanılsa o qədər yaxşıdır.
Protezler ümumi olaraq iki cürdür:
Ağızda qalan dişlərin üzərinə edilən (dişlər balacalaşdırılaraq) və xəstə tərəfindən çıxarıla qapaq, körpü kimi sabit protezler. Xəstə tərəfindən taxıb çıxarılan hərəkətli protezler (tam və yarım protezler kimi) Tam protezlər, xəstənin ağzında heç diş olmadığı zaman olan protezlərdir.
Ortodontiya: Diş çəpliklərinin və çənə anomaliyalarının düzəldilməsi.
İnkişaf qeyri-kafiliyi, müxtəlif səhv vərdişlər (barmaq əmmə, əmzik və yalançı məmə kimi faktorlar) səbəbiylə olan pozuğunluqların müalicəsi ortodontik mövzusudur. Yalnız dişlərdə çəplikləri varsa, yaş faktoru əhəmiyyətli deyil. Hər yaşda dişlərin düzəldilməsi mümkündür. Ancaq adamın sümük quruluşuyla əlaqədar bir problem söz mövzusu isə, müalicəsi yetkinlik çağına qədər aparılır.
Dental implantlar: Diş implantları, itirilən dişlərin yerinə çənə sümüyü içinə yerləşdirilən və sümük ilə qaynaşaraq təbii diş kökü vəzifəsini görən metal strukturdur. Bu metal strukturlar toxuma dostu olan titanyumdan hazirlanır və heç bir yan təsiri yoxdur. Tək diş itkilərindən boşluğun doldurulması üçün yandakı dişləri kiçildib körpü etmək yerinə, digər dişlərə toxunulmadan boşluğa implant yerləşdirilir və üzəri örtülür.
Azı dişlərinin itkilərindən, taxıb çıxardılan protez istifadə yerinə bu bölgəyə uyğun sayda implant yerləşdirilərək sabit körpü təmin edilə bilər. Dişsiz ağızlarda, xüsusilə alt protezi ağızda durmayan kəslərdə meydana gələn çeynəmə, danışma və psixoloji pozuqluqların aradan qaldırılması üçün də implant tətbiq olunar. Iki variant vardır: Ya ağıza kafi sayda (6-8) implantasiya yerləşdirilib sabit körpü yaradılır, ya da çənənin ön bölgəsinə 2-4 implant yerləşdirilərək protezin daha stabil oması təmin edilər. Implant tətbiqi üçün əvvəlcə bir çənə rentgeni çəkilir və tətbiqi üçün kafi sümük olub olmadığı araşdırılar. Uyğun şərtlər varsa implant yetkin hər insana tətbiq edilir və müvəffəqiyyət şansı çox yüksəkdir.
Estetik Diş Həkimliyi: Ayrı dişlərin bağlanılması, gülmə zamanı görünən diş ətinin uzunluğunun nizamlanması, tünd rəngli dişlərin rənglərinin açılması, qısacası estetiği olabildiğinin ən yaxşısına çatdıracaq prosedurlar, estetik diş həkimliyinin mövzusudur. Bu məzmunda farfor laminate, Empress, estetik kosmetik plomblar, diş ağartma (bleaching) kimi metodlar tətbiq edilməkdədir.
Diş ağartma (Bleaching): Diş ağartma, dişlərin quruluşundakı rənglənmələrin ortadan qaldıran bir əməliyyatdır. Diş rənglənmələrinin müxtəlif səbəbləri ola bilər. Ən məşhur səbəbləri; qəhvə, çay, kola və siqaret kimi ləkə quruluşçu maddələrin istifadə edilməsi, travma, yaşlılıq, tetrasiklin rəngləşməsi, köhnə örtmələr, sinir degenerasiyası və s. kimi səbəblərdir. Diş ağartma əməliyyatı uyğun şəkildə və diş həkimi tərəfindən edildiyində diş və diş ətlərinə zərərsizdir.Ancak müalicə əsnasında dişlərdə həssaslıq (xüsusilə soyuqda), dişətlərində qızarma və həssaslıq meydana gələ bilməkdədir. Lakin bu keçicidir və müalicənin bitimiyle birlikdə, bir neçə gün içində bu şikayətlər ortadan qalxmaqdadır.
Ağartma əməliyyatı üçün iki üsul vardır:
Ev ağartması (home bleaching) deyilən üsulda, həkim ağızdan ölçü alır, bunlara uyğun qəliblər hazırlanır. Xəstə bu qəlibin içersine dərmanı yerləşdirərək dişlərin üzərinə taxar (ən az 6-8 saat və üstünlük yuxuda). Əməliyyat dişin rənginə bağlı olaraq 1-4 həftə içində bitər. Office bleaching deyilən, müayinəxanada həkim tərəfindən edilən ağartma. Həkim dərmanı dişlər üzərinə vurur , işıq qaynağı istifadə edərək dişlərin ağarmasına nail olunur.Yenə dişlərin vəziyyətinə görə bir və ya bir neçə seansda dişlər ağarır.
Diş ağartma əməliyyatı, hamilə və uşaq xaric hər kəsə tətbiq edilə bilər.
